| दौंड : प्रतिनिधी
बीबीसीस्काय न्युज मराठीसाठी
छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या पराक्रमाची साक्ष देणाऱ्या १२ ऐतिहासिक किल्ल्यांना युनेस्को (UNESCO) ने जागतिक वारसा स्थळ (World Heritage Site) म्हणून घोषित केले आहे. महाराष्ट्रासाठी आणि संपूर्ण देशासाठी ही एक अभिमानास्पद घटना ठरली आहे. शिवरायांच्या अद्वितीय किल्ले बांधणी कौशल्याला आणि त्यांच्या इतिहासाला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यता मिळाल्याचा हा क्षण आहे.
जागतिक वारसा स्थळात समाविष्ट झालेले १२ किल्ले: रायगड, राजगड, प्रतापगड, पन्हाळा, शिवनेरी, लोहगड, साल्हेर, सिंधुदुर्ग, विजयदुर्ग, सुवर्णदुर्ग, खांदेरी, आणि तमिळनाडू राज्यातील जिंजी किल्ला.
युनेस्कोची निवड का महत्त्वाची? – युनेस्को ही जागतिक वारसा संवर्धन करणारी प्रतिष्ठित संस्था आहे. या यादीत समावेश होण्यासाठी ठिकाणाच्या ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, स्थापत्य आणि पर्यावरणीय मूल्यांना जागतिक महत्त्व असावे लागते.
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी बांधलेल्या आणि जपलेल्या हे किल्ले म्हणजे सैन्यनीती, वास्तुरचना, संरक्षण आणि स्वराज्याचा आत्मा आहेत. या प्रत्येक किल्ल्याचा स्वतःचा इतिहास, युद्धगाथा आणि भूमिका आहे.
राज्य शासनाचे प्रयत्न फलद्रूप – गेल्या अनेक वर्षांपासून महाराष्ट्र शासनाच्या वारसा संवर्धन विभाग, पुरातत्व विभाग आणि इतिहास अभ्यासकांनी युनेस्कोकडे सातत्याने पाठपुरावा केला. प्रत्येक किल्ल्याची ऐतिहासिक पार्श्वभूमी, वास्तुशैली, सांस्कृतिक महत्त्व याचा सखोल अभ्यास आणि दस्तावेज तयार करण्यात आले.
शेवटी, युनेस्कोच्या मूल्यांकन समितीने या किल्ल्यांना जागतिक महत्त्वाचे ठिकाण म्हणून मान्यता दिली.
गेल्या अनेक वर्षांपासून महाराष्ट्र शासनाच्या वारसा संवर्धन विभाग, पुरातत्व विभाग आणि इतिहास अभ्यासकांनी युनेस्कोकडे सातत्याने पाठपुरावा केला. प्रत्येक किल्ल्याची ऐतिहासिक पार्श्वभूमी, वास्तुशैली, सांस्कृतिक महत्त्व याचा सखोल अभ्यास आणि दस्तावेज तयार करण्यात आले. शेवटी, युनेस्कोच्या मूल्यांकन समितीने या किल्ल्यांना जागतिक महत्त्वाचे ठिकाण म्हणून मान्यता दिली.
मुख्यमंत्री आणि जनतेच्या भावना: – मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी या निर्णयाचे स्वागत करत म्हटले की, “हे केवळ महाराष्ट्रासाठी नव्हे तर संपूर्ण भारतासाठी गौरवाचे पाऊल आहे. या किल्ल्यांना जागतिक वारसा दर्जा मिळणे म्हणजे शिवरायांच्या स्वराज्य संकल्पनेचा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सन्मान होय.”
“ही महाराष्ट्राच्या अस्मितेची आणि शिवरायांच्या वारशाची आंतरराष्ट्रीय पातळीवरील कबुली आहे. आपण हा वारसा जपावा, पुढच्या पिढ्यांपर्यंत पोहोचवावा ही जबाबदारी आपल्या सर्वांची आहे.” शिवप्रेमी, पर्यटक, इतिहास अभ्यासक, विद्यार्थी आणि महाराष्ट्रातील जनतेमध्ये या घोषणेने आनंदाचे वातावरण निर्माण झाले आहे.
पर्यटन, रोजगार आणि संवर्धनाला चालना – या घोषणेमुळे:
महाराष्ट्रातील पर्यटन वाढणार, स्थानिक लोकांना रोजगाराच्या संधी मिळणार,आणि किल्ल्यांच्या संवर्धनासाठी निधी व उपाययोजना अधिक प्रभावीपणे होणार,
छत्रपती शिवरायांचे हे १२ किल्ले आता केवळ आपलेच नाहीत, तर संपूर्ण जगाचे सांस्कृतिक ठेवे बनले आहेत. ही केवळ मान्यता नाही, तर शिवरायांच्या स्वराज्य स्वप्नाला जागतिक स्तरावर मिळालेली मानवंदना आहे.